Beş soruda Ukrayna’nın devlet yapısı

Ukrayna’da halk, 21 Temmuz Pazar günü erken parlamento seçimleri için sandık başına gitti. Peki ülkede seçim sistemi nasıl? Parlamentonun, devlet başkanının, hükümetin yetkileri neler? İşte beş soruda Ukrayna’nın devlet yapısı…

Bu haber 17 Temmuz 2019 - 13:49 'de eklendi ve kez görüntülendi.

Ukrayna hangi sistemle yönetiliyor?

Ukrayna, yarı başkanlık sistemiyle yönetilen bir cumhuriyet. Ukrayna Parlamentosu (Verhovna Rada) en yüksek yasama organı.

1991 yılında yapılan referandumla Sovyetler Birliği’nden ayrılan Ukrayna, 28 Haziran 1996’da anayasasını kabul etti.

Ukrayna Anayasası’na göre, ülkenin devlet yapısı yasama, yürütme ve yargının birbirinden ayrı olduğu kuvvetler ayrılığı ilkesine dayanıyor.

Ukrayna Devlet Başkanı’nın yetkileri neler?

Ukrayna’da devlet başkanı halk tarafından beş yıl süreliğine seçiliyor.

Ukrayna’da yarı başkanlık sistemi yürürlükte olmasına rağmen, devlet başkanının bazı yetkileri başkanlık sistemiyle yönetilen ülkelerdekine daha yakın.

Örneğin, yarı başkanlık sistemiyle yönetilen çoğu devletten farklı olarak, Ukrayna’da devlet başkanı ülkenin dış politikasını belirleme hakkına sahip. Dışişleri bakanı ve savunma bakanı devlet başkanının önerisiyle atanıyor.

Valileri atama, hükümetin aldığı kararları iptal etme ve Anayasa Mahkemesi’ne götürme yetkileri de devlet başkanını yürütmede etkili kılıyor.

Ukrayna Devlet Başkanı ayrıca, başsavcı atamasında da karar yetkisine sahip.

Ukrayna’da devlet başkanının yetki ve yükümlülüklerinden bazıları şöyle:

-Anayasada Ukrayna Devlet Başkanı, “devletin Avrupa Birliği (AB) ve NATO tam üyeliğini sağlama yönündeki stratejik hedefinin garantörü” olarak tanımlanıyor.

-35 yaşını dolduran, oy hakkı olan, seçim tarihi öncesi en az 10 yıldır Ukrayna’da ikamet eden ve Ukraynaca bilen herkes devlet başkanı seçilme hakkına sahip. Bir kişi en fazla iki dönem üst üste devlet başkanlığı görevinde bulunabiliyor.

-Devleti uluslararası ilişkilerde temsil eder, uluslararası müzakereleri yürütür ve anlaşmaları imzalar.

-Yabancı devletlerin tanınmasına yönelik kararları verir.

-Ukrayna’nın başka ülkelerdeki büyükelçilerini ve uluslararası örgütlerdeki diplomatik temsilcilerini atar ve görevden alır.

-Ukrayna Anayasası’nın değiştirilmesine yönelik referandum kararı verebilir.

-Anayasanın belirlediği kurallar çerçevesinde erken parlemento seçimleri ilan edebilir.

-Anayasanın belirlediği kurallar çerçevesinde parlamentoyu feshedebilir.

Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenskiy

-Ukrayna Devlet Başkanı, koalisyon kurulması yönünde parlamentoya teklif sunabilir. Parlamento, devlet başkanının teklifi sonrası en geç 15 gün içerisinde başbakanı belirlemekle yükümlü.

-Savunma ve dışişleri bakanlarının atanması yönünde parlamentoya teklif sunar.

-Parlamentonun onayı ile başsavcıyı atayıp görevden alabilir.

-Ukrayna Merkez Bankası kadrosunu oluşturan kişilerin yarısını atama ve görevden alma yetkisine sahip.

-Ukrayna Ulusal Televizyon ve Radyo Kurulunun kadrosunu oluşturan kişilerin yarısını atama ve görevden alma yetkisine sahip.

-Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) Başkanı’nın atanması ve görevden alınması yönünde parlamentoya teklif sunabilir.

-Bakanlar Kurulunun anayasaya aykırılık yönünde verdiği kararları iptal ederek, konuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıyabilir.

-Ukrayna Devlet Başkanı, aynı zamanda Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin Başkomutanı. Ordunun üst rütbeli komutanlarını atama ve görevden alma yetkisine sahip. Ulusal güvenlik ve savunma alanlarında yönetim kadroları devlet başkanı tarafından belirlenir.

-Ukrayna Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyi’nin başında da devlet başkanı bulunuyor.

-Ukrayna Devlet Başkanı, savaş ilan etme ve ülkeye yönelik silahlı saldırı olması halinde orduyu harekete geçirme yetkisine sahip.

-Seferberlik ve sıkıyönetim ilanı da devlet başkanının yetkileri dahilinde.

-Anayasa Mahkemesi’nin kadrosunun üçte biri devlet başkanı tarafından atanıyor.

-Yabancıları Ukrayna vatandaşlığına kabul etme, vatandaşlıktan çıkarma, yabancı ülke vatandaşlarına sığınma hakkı tanıma yetkisi bulunuyor.

-Af kararı çıkarabiliyor.

-Parlamentonun kabul ettiği yasaların yürürlüğe girmeden önce devlet başanının onayından geçmesi gerekiyor.

-Yasaları veto etme hakkına sahip.

-Devlet başkanı, Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyinin de başkanlığını yürütüyor. Konseyin atamaları devlet başkanı tarafından yapılıyor.

-Ulusal Güvenlik ve Savunma Konseyinde, Ukrayna Başbakanı, Savunma Bakanı, Ukrayna Güvenlik Servisi (SBU) Başkanı, İçişleri Bakanı ve Dışişleri Bakanı da yer alıyor. Konseyin toplantılarında Ukrayna Parlamentosu Başkanı da bulunabiliyor.

-Ukrayna Güvenlik ve Savunma Konseyi kararları devlet başkanının onayıyla yürürlüğe giriyor.

Ukrayna Parlamentosu’nun yetkileri neler?

Ukrayna Parlamentosu (Verhovna Rada), 450 milletvekilinden oluşur ve Ukrayna devletinin tek yasama organıdır.

Ukrayna milletvekilleri beş yıl süreliğine seçilir.

Ukrayna Parlamentosu’nun 2002 yılındaki reformların ardından sahip olduğu geniş yetkiler, 2010 yılında Anayasa Mahkemesi tarafından büyük ölçüde iptal edildi. 2014 yılında ise parlamento yeniden eski yetkilerine kavuştu.

Ukrayna Parlamentosu’nun bazı yetki ve yükümlülükleri şöyle:

-Ukrayna Parlamentosu, yasaları hazırlamak ve Bakanlar Kurulunu denetlemekte yükümlü.

-Kamu bütçesini onaylar ve bütçe üzerinde değişiklik yapabilir. Kamu bütçesinin uygulanmasının kontrolü de parlamentonun sorumluluğunda.

-Ukrayna topraklarının değişitirilmesi yönünde referandum kararı alabilir.

-Sayıştay’ın başkanını ve diğer üyelerini atama ve görevden alma yetkisine sahip.

-Ukrayna Merkez Bankası’nın kadrosunun yarısını atayabilir ve görevden alabilir. Ukrayna Ulusal Televizyon ve Radyo Kurulunun kadrosunun yarısını atama ve görevden alma yetkisi bulunuyor.

-Anayasa Mahkemesi’nin kadosunun üçte birini atayabilir ve görevden alabilir.

-Devlet başkanıın teklifi sonrası savaş ve barış ilanı, silahlı kuvvetlerin kullanılması kararı parlamento tarafından alınır.

-Ukrayna Güvenlik Servisinin (SBU), İçişleri Bakanlığı’nın, Ukrayna Silahlı Kuvvetleri’nin ve devlete bağlı diğer silahlı oluşumların yapısı, personel sayısı ve görevleri parlamento tarafından onaylanır.

-Ukrayna devletinin sembollerini parlamento belirler.

-Yerel yönetimler için olağan ve erken seçim kararını parlamento verir.

-Yabancı silahlı kuvvetlerin Ukrayna toprkalarında bulunma izni parlamento tarafından verilir.

-Devlet başkanı, “vatana ihanet” gibi suçlar işlemesi halinde parlamento kararıyla görevden alınabilir. Bunun için parlamentoda anayasal çoğunluğun kararı gerekir. Parlamentoda çoğunluk kararı çıkması halinde, devlet başkanının suçlarının soruşturması için özel bir komisyon kurulabilir.

-Parlamento, devlet başkanının teklifi ile başbakanı, içişleri bakanını, savunma bakanını, Merkez Bankası başkanını, Merkez Seçim Kurulu üyelerini ve Ukrayna Güvenlik Servisi başkanını atar ve görevden alır.

-Devlet başkanının başsavcıyı atama ve görevden alma yönündeki kararının parlamento tarafından onaylanması gerekir. Parlamento, başsavcının görevden alınmasını talep edebilir.

-Parlamento, devlet başkanlığı seçimlerini ilan eder. Olağan ve erken parlamento seçimlerini ise devlet başkanı belirleyebilir. Devlet başkanı, anayasada belirtilen hükümlere dayanarak parlamentoyu feshetme hakkına sahip.

-Devlet başkanı, parlamentoya olağanüstü oturum çağrısı yapabilir.

-Devlet başkanının seferberlik ve sıkıyönetim kararları parlamentonun onayına sunulur.

-Ukrayna Parlamantosu, başbakanın yanı sıra Ukrayna Bakanlar Kurulunun tüm üyelerini atar ve görevden alır. Savunma ve dışişleri bakanları devlet başkanının, diğer kabine üyeleri başbakanın teklifiyle atanır.

-Hükümetin programları parlamentonun onayına sunulur.

Ukrayna Bakanlar Kurulunun yetkileri neler?

Ukrayna Bakanlar Kurulu, Ukrayna devletinin yürütme organıdır. Ukrayna Başbakanı, devlet başkanının teklifiyle parlamento tarafından atanır. Birinci başbakan yardımcısının yanı sıra beş başbakan yardımcısı bulunur.

Başbakan, parlamentoya dışişleri ve savunma bakanları dışındaki bakanlıklar için belirlediği adayların listesini sunar. Valilik görevleri için de devlet başkanına önerine bulunur.

Başbakan, parlamento tarafından görevden alınabilir. Devlet başkanı, başbakanın görevden alınması için parlamentoya çağrıda bulunabilir.

Ukrayna’da bugün faaliyette olan bakanlıklar şöyle:

Tarım Politikası ve Gıda Bakanlığı
İçişleri Bakanlığı
Ekoloji ve Doğal Kaynaklar Bakanlığı
Ekonomik Kalkınma ve Ticaret Bakanlığı
Enerji ve Kömür Sanayisi Bakanlığı
Dışişleri Bakanlığı
Geçici Olarak İşgal Atındaki Topraklardan Sorumlu Bakanlık
Bilgi Politikası Bakanlığı
Altyapı Bakanlığı
Gençlik ve Spor Bakanlığı
Eğitim ve Bilim Bakanlığı
Savunma Bakanlığı
Sağlık Bakanlığı
Bölgesel Kalkınma, İnşaat ve Konut Hizmetleri Bakanlığı
Sosyal Politika Bakanlığı
Maliye Bakanlığı
Adalet Bakanlığı
Gazilerden Sorumlu Bakanlık
Bakanlar Kurulu Bakanlığı (Hükümetin işleyişinden sorumlu bakanlık)

Ukrayna’nın seçim sistemi nasıl?

Ukrayna’da olağan milletvekili seçimleri beş yılda bir yapılır. 21 yaşını dolduran ve seçim öncesi en az beş yıldır Ukrayna’da ikamet eden, sabıkası bulunmayan her Ukrayna vatandaşı milletvekili seçilme hakkına sahip.

Ukrayna’da karma seçim sistemi yürürlükte. Milletvekillerinin yarısı (225 kişi), birden fazla milletvekili seçilen seçim bölgelerinden, diğer yarısı ise sadece bir milletvekili çıkaran seçim bölgelerinden seçiliyor. Adaylar parti listelerinden veya bağımsız olarak seçimlere katılabiliyor.

Seçmenler, kendilerine verilen iki oy pusulasının birinde partilere, diğerinde kendi kayıtlı oldukları seçim bölgesindeki adaylar arasından tek bir kişiye oy veriyor.

Partilerin parlamentoya girebilmesi için yüzde 5 seçim barajını geçmeleri gerekiyor. Sadece bir milletvekili çıkaran bölgelerden aday olan kişilerin seçilmeleri için ise diğer adaylardan daha fazla oy almaları yeterli.

17.7.2019

HABER HAKKINDA GÖRÜŞ BELİRT

Yorum Yok

Bu yazı yorumlara kapatılmıştır.

PİYASALARDA SON DURUM

  • DOLAR
    -
    -
    -
  • EURO
    -
    -
    -
  • ALTIN
    -
    -
    -
  • BIST 100
    -
    -
    -

EN ÇOK KAZANANLAR

    EN ÇOK KAYBEDENLER

      EN ÇOK İŞLEM GÖRENLER